---
tags: publikacje, media, terapia konwersyjna
meta:
Autorzy: Dag, Nina
Korekta: Tash, Kasia
---
# List otwarty do władz Polskiego Towarzystwa Psychoterapii Psychodynamicznej
:::info
Poniżej zamieszczamy list otwarty do Polskiego Towarzystwa Psychoterapii Psychodynamicznej wyrażający nasz sprzeciw wobec zaproszenia przez nich Marcusa i Susan Evansów na IX Konferencję PTPPd, psychologów propagujących terapię konwersyjną osób transpłciowych.
:::
Szanowni Państwo,
Z oburzeniem przyjmujemy informację o zaproszeniu Marcusa i Susan Evansów na IX konferencję Polskiego Towarzystwa Psychoterapii Psychodynamicznej mającą odbyć się w dniach 11-12 września 2022 roku.
Marcus i Susan Evansowie w tworzonych przez siebie artykułach, książkach, wywiadach i publikacjach wielokrotnie wypowiadają się o osobach trans w sposób deprecjonujący, patologizujący i podważający ich tożsamość płciową. Proponowane przez nich interwencje psychoterapeutyczne sprowadzają się do prób wpływania na transpłciowe dziecko lub nastolatka, by porzuciło swoją tożsamość płciową – innymi słowy, są formą terapii konwersyjnej.
— w wywiadzie *Moim zadaniem jest myśleć. Psychoanalityczne podejście do dysforii płciowej* opublikowanym w numerze 8. periodyku *Psychoterapia Psychodynamiczna w Polsce* Marcus Evans stwierdza: „Myślę, że wiele z operacji zmiany płci będzie w przyszłości traktowane tak, jak my teraz traktujemy lobotomię”. W wywiadzie wiąże transpłciową tożsamość płciową z „pozycją paranoidalno-schizoidalną”, brakiem uprawiania seksu przez nastolatków, zaburzeniami osobowości borderline oraz „zlaniem się z matką i erotyzowaniem jej”. Dane dotyczące wysokiego odsetka satysfakcji z korekty płci uznaje za „fałszywe” bez żadnego uzasadnienia dla tak skrajnego stwierdzenia. Evans nie podaje źródeł dla większości ze swoich stwierdzeń z wyjątkiem paru odniesień do prac z lat 70. autorstwa Roberta Stollera oraz Mervina Glassera, terapeutów konwersyjnych dążących do „zapobiegania” rozwojowi homoseksualności i zachowań nienormatywnych płciowo u dzieci.
— w artykule Marcusa Evansa [*Freedom to think: the need for thorough assessment and treatment of gender dysphoric children*](https://www.cambridge.org/core/journals/bjpsych-bulletin/article/freedom-to-think-the-need-for-thorough-assessment-and-treatment-of-gender-dysphoric-children/F4B7F5CAFC0D0BE9FF3C7886BA6E904B) z 2020 r. autor porównuje zwiększającą się widoczność transpłciowych dzieci do epidemii anoreksji, a dostęp do interwencji afirmujących płeć do zachęcania osób z anoreksją do głodzenia się. Evans w celu udowodnienia tezy, że diagnostyka transpłciowych dzieci i nastolatków powinna być dłuższa stara się przedstawić interwencje afirmujące płeć w jak najbardziej negatywnym świetle - twierdzi że zastosowanie blokerów dojrzewania w wieku 14 lat jest równoznaczne ze zgodą na operacje genitaliów lub usunięcia gonad oraz szerzy medyczną dezinformację jakoby blokery dojrzewania miały powodować bezpłodność i utratę zdolności do orgazmu.
— proponowany przez Evansów model terapeutyczny jest skrótowo opisywany w artykule [*First, Do No Harm: A New Model for Treating Trans-Identified Children*](https://quillette.com/2021/02/04/first-do-no-harm-a-new-model-for-treating-trans-identified-children/) opublikowanym na portalu Quilette w lutym 2021 r. Według autorów terapuci akceptujący tożsamość transpłciowych dzieci mogą tym samym „cementować ich tożsamość” i uniemożliwiać „akceptację naturalnego ciała”. Transpłciowa młodzież ma „podświadomie pragnąć, by figura rodzica weszła w ich życie i pomogła im zrozumieć część siebie, którą chcą odrzucić”. Zbytnia pewność w swojej tożsamości ma być według Evansów „czerwoną flagą” świadczącą o tym, że dana osoba ignoruje negatywne konsekwencje tranzycji. Zadaniem terapeuty ma być integracja tych części osobowości, które transpłciowa młodzież chce odrzucić oraz podważanie transpłciowej tożsamości w celu poszukiwania jej „prawdziwych przyczyn”. W żadnym miejscu artykułu autorzy nie dopuszczają do siebie możliwości, że tranzycja medyczna może być czymś przynoszącym spełnienie i satysfakcję osobom transpłciowym, a płeć przypisana przy urodzeniu nie stanowi wcale „odrzucanej części osobowości”.
— na stronach swojej najnowszej książki *Gender Dysphoria A Therapeutic Model for Working with Children, Adolescents and Young Adults* wielokrotnie podważają tożsamość płciową niepełnoletnich osób transpłciowych, określając ją „sztywnym system wierzeń” (*fixed belief system*, s. 28), objawem nierozwiązanych zaburzeń na innym polu (s. 56) lub wynikiem presji rodziców cierpiących na zastępczy zespół Munchausena (s. 74). W celu podparcia tych tez autorzy powołują się na skompromitowaną teorię Lisy Litman o „dysforii płciowej o nagłym początku” (ang. *rapid onset of gender dysphoria*)[^1][^2], a także na badania Kennetha Zuckera o krótkotrwałości transpłciowej tożsamości u dzieci, wielokrotnie krytykowane ze względów metodologicznych[^3][^4] (część z tych problemów już opisywaliśmy w [jednym z naszych artykułów](https://tranzycja.pl/publikacje/polscy-seksuologowie-zawodza-transplciowe-dzieci/)). Evansowie nie okazują opisywanym transpłciowym pacjentom podstawowej formy szacunku w postaci uszanowania ich decyzji o zmianie rodzaju gramatycznego i imienia, np. używając wobec transpłciowej kobiety jej poprzedniego, męskiego imienia (s. 183). Zwiększający się odsetek dzieci i nastolatków określających się jako transpłciowe autorzy porównują do kryzysu opioidowego (s. 39). Autorzy wielokrotnie powołują się na prace i działalność Kennetha Zuckera, kanadyjskiego psychologa, którego klinika została zamknięta po tym jak stan Ontario zakazał prowadzenia terapii konwersyjnych.[^5][^6] W wywiadzie dla TransAdvocate Erika Muse, trans kobieta, która jako nastolatka przetrwała prowadzoną przez Zuckera terapię, stwierdziła po latach: „Czuję się jakby zniszczył mi życie (...) jakby zniszczył mnie jako osobę”.[^7]
Wszystkie powyższe interwencje medyczne są niezgodne z obecną wiedzą naukową oraz wytycznymi organizacji psychologicznych oraz pediatrycznych. Szeroki konsensus dowodzi skuteczności interwencji afirmujących płeć w zmniejszaniu cierpienia wśród dorosłych osób transpłciowych,[^8] a powiększający się zbiór danych pokazuje analogiczny efekt wśród transpłciowej młodzieży.[^9] Podejście Evansów pozostaje w zupełnej niezgodności z wytycznymi Amerykańskiej Akademii Pediatrycznej według których rolą specjalistów od zdrowia psychicznego jest wsparcie w takiej tożsamości i ekspresji płciowej jaką dane dziecko obiera, bez patologizowania lub wywieranie presji w jakąkolwiek stronę.[^10] Model terapeutyczny, w którym dzieci i nastolatkowie są zmuszani do dowodzenia prawdziwości swojej tożsamości i obrony przed terapeutą wmawiajacym im, że w rzeczywistości wynika ona z czegoś innego, jest w rzeczywistości terapią konwersyjną, formą przemocy potępioną przez wszystkie znaczące organizacje medyczne.[^11] Praktyki konwersyjne są traumatyzujące i powiązane ze zwiększonym odsetkiem prób samobójczych.[^12]
Możemy tutaj jedynie zarysować jak głęboko transfobiczna jest książka państwa Evansów. Gorąco zachęcamy do przeczytania jej recenzji *On Trying to Pass off Transphobia as Psychoanalysis and Cruelty as Clinical Logic* autorstwa psychoteraputki Avgi Saketopoulou.[^13] Działalność państwa Evansów wykracza poza granice potrzebnej i wartościowej debaty naukowej odnośnie wsparcia transpłciowych dzieci - stanowi ona zorganizowany atak na naszą autonomię cielesną i dostęp do tranzycji, w którym pseudonaukowa retoryka ma być wyłącznie przykrywką dla systemowej eliminacji opieki zdrowotnej dla osób trans. Stanie się to tym jaśniejsze po bliższym przyjrzeniu się pozostałej działalności państwa Evansów, którą przybliżymy w następnych paragrafach.
Marcus i Susan Evansowie zyskali rozgłos w mediach po odejściu Marcusa Evansa z pozycji zarządcy z radzie nadzorczej przy brytyjskiej Tavistock Gender Identity Development Service w 2019 roku. O swoich doświadczeniach i powodach odejścia z Tavistock wypowiadali się w prasie. Susan Evans pojawiła się na szerszą skalę w gazecie The Telegraph w materiale przygotowanym przez Josephine Bartosch,[^14] dziennikarki związanej z brytyjskim ruchem *gender critical*. Bartosch nie uznaje transpłciowości jako zjawiska, a w swoich tekstach publicystycznych określa ją mianem ideologii, lobby czy „social contagion” sugerując tym samym, że transpłciowością można się zarazić. Marcus Evans z kolei opublikował pierwszy większy artykuł o swoich doświadczeniach na portalu Quilette, popularnego miejsca publikacji dla wielu pseudonaukowych tez (włączając w to obronę klasyfikowania ras ludzkich w oparciu o kształt czaszki[^15]). Samo Quilette programowo przedstawia transpłciowość jako „ideologię gender”, „denializm płci” czy „genderowy ekstremizm”. Zachęcamy do zerknięcia na tag [*transgender*](https://quillette.com/tag/transgender/), by przekonać się samodzielnie o poziomie publikacji. Obecnie Evansowie są częstymi gośćmi zarówno w mediach transfobicznych feministek jak i chrześcijańskich fundamentalistów.
Susan Evans brała bezpośredni udział w pozwie przeciwko klinice Tavistock, który przerodził się później w przegraną w drugiej instancji sprawę Tavistock v Bell. Wbrew staraniom Evans zdecydowano o nieograniczeniu dostępu do tranzycji i blokerów dojrzewania. Argumentacja używana przez stronę Evans oraz Bell opierała się na podważeniu tzw. *Gilick competence*, anglosaskiego konceptu prawnego regulującego wyrażanie zgody na zabiegi medyczne przez osoby małoletnie. Evans i Bell w tym celu współpracowali z prawnikiem Paulem Conrathe przedstawicielem ProLife Alliance i Society for the Unborn Children. W opinii analityków prawnych[^16] jego atak na *Gilick competence* był jasno powiązany z chęcią odebrania wszelkich praw reprodukcyjnych osobom poniżej 18 roku życia, włączając w to dostęp do aborcji oraz antykoncepcji hormonalnej.
Małżeństwo Evansów współpracuje z podmiotami dążącymi do odebrania osobom transpłciowym autonomii cielesnej nie tylko w sferze medialnej, lecz także zawodowej. W chwili obecnej Marcus Evans pełni funkcję doradczą w Society for Evidence Based Gender Medicine.[^17] SEGM to jednoznacznie anty-trans think tank, nieuznawany w świecie naukowym – odmówiono im udziału w dorocznej konferencji American Academy of Pediatrics, jednej z najbardziej prestiżowych instytucji zajmujących się transpłciowością.[^18] Ponadto SEGM dążył do ograniczenia dostępu do opieki zdrowotnej osób trans w stanie Arizona przez uniemożliwienie jakiejkolwiek ich refundacji, co łamie przepisy antydyskryminacyjne zawarte w Obamacare.[^19] W radzie nadzorczej SEGM do niedawna zasiadała również Julie Maxwell,[^20] pediatrka NHS i dyrektorka Family Education Trust[^21] - religijnej organizacji opowiadającej się przeciwko osobom LGBT i popierającej stosowanie przemocy fizycznej wobec dzieci.[^22] Model finansowania SEGM jest niejasny. Dziennikarze śledczy z Trans Safety Network udowodnili, że organizacja otrzymuje anonimowe donacje o wartości kilkunastu-kilkudziesięciu tysięcy dolarów i nie wypełnia obowiązkowych dla organizacji non-profit oświadczeń podatkowych.[^23]
Małżeństwo Evansów pełni rolę doradców w kolejnej organizacji nienawistnej wobec osób trans, Genspect International.[^24] Według analizy dziennikarzy z organizacji Health Liberation Now, Genspect jest blisko związany ze znaczącą liczbą innych podmiotów sprzeciwiających się „ideologii gender” i promujących terapię konwersyjne na osobach LGBT.[^25] Genspect promuje i współpracuje z brytyjską organizacją Our Duty[^26], która określa swoje cele jako ustanowienie zakazu tranzycji do 25 roku życia i dążenie przez terapeutów do wyeliminowania transpłciowości jako zjawiska (jako swój cel organizacja wyznaczyła sobie *„100% desistance rate”*, rozumiany tu jako powrót do płci przypisanej przy narodzinach[^27]). Genspect International próbuje pozycjonować się jako organizacja naukowa, otwarta i stawiająca na dialog. W bezpośrednim towarzystwie innych terapeutów konwersyjnych i sprzymierzeńców z fundamentalistycznej prawicy pozory te przestają być utrzymywane – w prywatnej rozmowie założycielka Genspect, Stella O’Malley, stwierdziła jasno, że jej celem jest całkowity zakaz tranzycji dzieci i młodzieży.[^28]
Jak wykazaliśmy, działania Marcusa i Susan Evansów są skrajnie transfobiczne i przeczą wiedzy psychologicznej w obszarze osób trans. Pragniemy zaznaczyć nasz stanowczy sprzeciw wobec promowania terapeutów konwersyjnych w Polsce, jak i przypomnieć, że Victor Madrigal-Borloz, Niezależny Ekspert ONZ, działający na podstawie analizy International Rehabilitation Council for Torture Victims, uznaje tego typu praktyki za formę tortur i wzywa do ogólnoświatowego zakazu ich stosowania.[^29]
W ostatnich miesiącach obserwujemy intensyfikację działań prawicy wymierzonych w osoby transpłciowe, zarówno za granicą (zakazy tranzycji osób niepełnoletnich w wielu stanach amerykańskich) jak i w Polsce (wypowiedzi Jarosława Kaczyńskiego, petycja Ordo Iuris o wprowadzenie analogicznego zakazu tranzycji w Polsce). Specjaliści zdrowia psychicznego, jako osoby odpowiedzialne za wspieranie swoich transpłciowych pacjentów, powinni w takiej sytuacji stanowić przeciwwagę dla tego trendu, stąd wyrażamy nadzieję, że Państwa decyzja o zaproszeniu Evansów jako gości konferencji nie wynika z aprobaty dla ich poglądów i działalności ani sympatii politycznych, a jedynie z nieświadomości. W świetle powyższych faktów wierzymy jednak, że jedynym wyjściem z tej przykrej sytuacji jest wycofanie zaproszenia. Służymy pomocą w poszukiwaniu innych psychoterapeutów, których warto ugościć na Państwa konferencji. Temat dysforii płciowej wśród młodzieży jest niezwykle istotny, ale równie istotnym jest potraktowanie go rzetelnie i z szacunkiem wobec osób transpłciowych oraz z ich aktywnym udziałem.
___
## Lista podpisów
:::info
Jeśli chcesz, by Twój podpis został dodany do listy podpisów, napisz do nas na (kontakt@tranzycja.pl)[mailto:kontakt@tranzyacja.pl]
:::
**Organizacje pozarządowe i grupy nieformalne:**
1. Redakcja Tranzycja.pl
2. Centrum Terapii HAAK w Poznaniu
3. Fabryka Równości
4. Fundacja Trans-Fuzja
5. Grupa Stonewall
6. Lambda Szczecin
8. Równik Praw
9. Stowarzyszenie Kampania Przeciw Homofobii
**Osoby indywidualne:**
1. Piotr Jacoń
2. Dominik Haak, zespół Centrum Terapii HAAK w Poznaniu
3. Maja Heban
4. Marek Urbaniak
[^1]: Florence Ashley, [A critical commentary on ‘rapid-onset gender dysphoria’](https://www.florenceashley.com/uploads/1/2/4/4/124439164/ashley_a_critical_commentary_on_rapid-onset_gender_dysphoria.pdf), *The Sociological Review*, 2020 r.
[^2]: Greta R. Bauer, Margaret L. Lawson, Daniel L. Metzger, [Do Clinical Data from Transgender Adolescents Support the Phenomenon of “Rapid Onset Gender Dysphoria”?](Do Clinical Data from Transgender Adolescents Support the Phenomenon of “Rapid Onset Gender Dysphoria”?), *The Journal of Pediatrics*, 2022 r.
[^3]: Julia Temple Newhook, Jake Pyne, Kelley Winters, Stephen Feder, Cindy Holmes, Jemma Tosh, Mari-Lynne Sinnott, Ally Jamieson, Sarah Pickett, [A critical commentary on follow-up studies and “desistance” theories about transgender and gender-nonconforming children](https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/15532739.2018.1456390), *International Journal of Transgenderism*, 2018 r.
[^4]: Florence Ashley, [The Clinical Irrelevance of “Desistance” Research for Transgender and Gender Creative Youth](https://www.florenceashley.com/uploads/1/2/4/4/124439164/ashley_the_clinical_irrelevance_of_%E2%80%9Cdesistance%E2%80%9D_research_for_transgender_and_gender_creative_youth.pdf), *Psychology of Sexual Orientation and Gender Diversity*, 2021
[^5]: Florence Ashley, *Banning Transgender Conversion Practices: A Legal and Policy Analysis*, 2022 r.
[^6]: Brynn Tanehill, [Meet the Last 'Respectable' Reparative Therapist](http://bilerico.lgbtqnation.com/2015/01/meet_the_last_respectable_reparative_therapist.php), lgbtqnation.com, 2015 r.
[^7]: Erika Muse, [#DiscoSexology Part V: An Interview With Zucker’s Patient](https://www.transadvocate.com/part-v-interview-with-zuckers-patient-the-rise-and-fall-of-discosexology-dr-zucker-camh-conversion-therapy_n_19727.htm), rozmowę przeprowadziła Cristen Wiliams, TransAdvocate.com, 21 lutego 2017 r.
[^8]: What We Know Project, Cornell University,[ What does the scholarly research say about the effect of gender transition on transgender well-being?](https://whatweknow.inequality.cornell.edu/topics/lgbt-equality/what-does-the-scholarly-research-say-about-the-well-being-of-transgender-people/), 2018 r.
[^9]: Jack Turban, [The Evidence for Trans Youth Gender-Affirming Medical Care](https://www.psychologytoday.com/us/blog/political-minds/202201/the-evidence-trans-youth-gender-affirming-medical-care), *PsychologyToday*, 2022 r.
[^10]: American Academy of Pediatrics, [Ensuring Comprehensive Care and Support for Transgender and Gender-Diverse Children and Adolescents](https://publications.aap.org/pediatrics/article/142/4/e20182162/37381/Ensuring-Comprehensive-Care-and-Support-for), 2018 r.
[^11]: [Declaration on the Impropriety and Dangers of Sexual Orientation and Gender Identity Change Efforts](http://assets2.hrc.org/files/assets/resources/National_Orgs_Letter_in_Support_of_Legislative_Efforts_to_End_Conversion_Therapy.pdf?_ga=2.127699982.246403592.1558460063-2112112692.1535393527), Human Rights Campaign, 2019 r.
[^12]: Jack L. Turban, Noor Beckwith, Sari L. Reisner, Alex S. Keuroghlian, A[ssociation Between Recalled Exposure to Gender Identity Conversion Efforts and Psychological Distress and Suicide Attempts Among Transgender Adults](https://jamanetwork.com/journals/jamapsychiatry/article-abstract/2749479), *JAMA Psychiatry*, 2020 r.
[^13]: Avgi Saketopoulou, [On Trying to Pass off Transphobia as Psychoanalysis and Cruelty as Clinical Logic](https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/00332828.2022.2056378?journalCode=upaq20), *The Psychoanalytics Quaterly*, 2022 r.
[^14]: Susan Evans, [Why I was right to blow the whistle on the Tavistock Clinic over puberty blockers](https://www.telegraph.co.uk/health-fitness/body/right-blow-whistle-tavistock-clinic-puberty-blockers/), rozmowę przeprowadziła Josephine Bartosch, *The Telegraph*, 5 grudnia 2020 r.
[^15]: Bo Winegard, Noah Carl, [Superior: The Return of Race Science—A Review](https://quillette.com/2019/06/05/superior-the-return-of-race-science-a-review/), Quilette, 5 czerwca 2019 r.
[^16]: Sandra Duffy, [Analysis: Gillick competence wins the day in puberty blockers appeal](https://www.irishlegal.com/articles/analysis-gillick-competence-wins-the-day-in-puberty-blockers-appeal), *Irish Legal News*, 24 września 2021 r.
[^17]: Sekcja [„About us”](https://segm.org/about_us), segm.org, stan na 14 czerwca 2022 r.
[^18]: [The AAP Silences the Debate on How to Best Care for Gender-Diverse Kids](https://web.archive.org/web/20210816175055/https://segm.org/AAP_silences_debate_on_gender_diverse_youth_treatments), segm.org, 9 sierpnia 2021
[^19]: Mary Ann Paznowski, [Trans Youths Fight Arizona Medicaid Surgery Exclusion on Appeal](https://news.bloomberglaw.com/class-action/trans-youths-fight-arizona-medicaid-surgery-exclusion-on-appeal), *Bloomberg Law*, 17 maja 2021 r.
[^20]: Sekcja [„About us”](https://web.archive.org/web/20210408230718/https://www.segm.org/about_us), segm.org, stan na 8 kwietnia 2021 r.
[^21]: Za [urzędowymi danymi brytyjskimi](https://find-and-update.company-information.service.gov.uk/company/03503533/officers).
[^22]: Family Education Trust, [Bulletin nr. 178](https://familyeducationtrust.org.uk/wp-content/uploads/2020/06/FET-Bulletin-178.pdf), czerwiec 2020 r.
[^23]: Mallory Moore, [SEGM uncovered: large anonymous payments funding dodgy science](https://transsafety.network/posts/segm-uncovered/), Trans Safety Network 26 sierpnia 2021 r.
[^24]: Sekcja [„Team”](https://web.archive.org/web/20220706223254/https://genspect.org/team/) na stronie genspect.org, stan na 6 czerwca 2022 r.
[^25]: Lee Leveille, [A New Era: Key Actors Behind Anti-Trans Conversion Therapy](https://healthliberationnow.com/2022/06/01/a-new-era-key-actors-behind-anti-trans-conversion-therapy/), *Health Liberation Now*, 1 czerwca 2022 r.
[^26]: Sekcja [„Groups”](https://web.archive.org/web/20220401120710/https://genspect.org/groups/) na stronie genspect.org, stan na 1 kwietnia 2022 r.
[^27]: Trans Safety Network, [Uncovered: Our Duty](https://transsafety.network/posts/our-duty-uncovered/), 17 stycznia 2021 r.
[^28]: Lee Leveille, [Leaked audio confirms Genspect director as anti-trans conversion therapist targeting youth](https://healthliberationnow.com/2022/04/02/leaked-audio-confirms-genspect-director-as-anti-trans-conversion-therapist-targeting-youth/), *Health Liberation Now*, 2 kwietnia 2022 r.
[^29]: Victor Madrigal-Borloz, [Practices of so-called “conversion therapy”, Report of the Independent Expert on protection against violence anddiscrimination based on sexual orientation and gender identity](https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G20/108/68/PDF/G2010868.pdf?OpenElement), 2020 r.