---
kolejnosc: 5
tags: stare
---
# Hormony

Hormonalna terapia zastępcza dla wielu osób transpłciowych i niebinarnych jest źródłem ulgi i ułatwia funkcjonowanie społeczne, ale co ważne, nie jest obowiązkowa. Osoby trans i niebinarne są trans i niebinarne bez względu na to, czy podejmują jakąś formę tranzycji, czy nie. Aktualnie bez podejmowania tranzycji da się nawet zmienić płeć metrykalną. Warto też zaznaczyć, że usunięcie gonad również nie jest obowiązkowe, nawet przy długotrwałej terapii hormonalnej; nie ma jednoznacznych badań, które wyróżniałyby usunięcie jajników/jąder jako wskazanie medyczne przy długotrwałym stosowaniu HTZ.

## Jak przebiega terapia hormonalna

W Polsce przyjęło się tradycyjnie, że lekarz prowadzący - najczęściej seksuolog - na pewnym etapie tranzycji podejmuje dedyzję o włączeniu hormonów, bardzo często nadal poprzez wypisanie Twojej pierwszej recepty.

:::warning
Pamiętaj! Lekarzem zajmującym się tematem hormonów jest **endokrynolog** - jeśli zaczynasz terapę hormonalną, koniecznie musisz znaleźć się pod jego opieką.
:::

Choć nie ma nic dziwnego w tym, że seksuolog podejmuje decyzję o leczeniu hormonalnym, ważne, żeby pamiętać że nie jest on specjalistą od gospodarki hormonalnej organizmu. Każda osoba przyjmująca hormony powinna być pod opieką endokrynologa specjalizującego się w pracy z osobami transpłciowymi, najlepiej od samego początku. Endokrynolog nie ma podstaw aby samemu podjąć decyzję o rozpoczęciu tranzycji hormonalnej, ale może to zrobić w odpowiedzi na zalecenie seksuologa czy psychologa, albo przejmując leczenie osoby która już hormony przyjmuje.

Poniżej znajdziesz krótkie opisy tranzycji w obu kierunkach. Mają one na celu lepsze zrozumienie procesu. Pamiętaj, żeby w razie jakichkolwiek wątpliwości skontaktować się z lekarzem-specjalistą.

### Kierunek transżeński
W Polsce estradiol zwykło się przyjmować w tabletkach, żelu i plastrach. Coraz więcej osób natomiast z powodu wygody i ceny preferuje zastrzyki - na podstawie polskich recept można je zamówić przez Internet z Czech lub Słowacji.

Osoby tranżeńskie z zestawem pierwotnych gonad wytwarzających testosteron, tradycyjnie przyjmują też leki antyandrogenowe, choć teoretycznie odpowiednio wysoki, stały poziom estradiolu powinien rónież zadzialać jako bloker. Niektóre osoby transżeńskie zachwalają także włączenie na pewnym etapie tranzycji dodatkowo progesteronu, twierdząc, że poprawia to efekt feminizujący. Obie te metody mają swoich zwolenników i przeciwników wśród lekarzy.

:::info
Jeśli interesują Cię naukowe aspekty terapii transżeńskiej, zapoznaj się ze stroną [trans-research.pl](https://trans-research.pl/)
:::

### Kierunek transmęski
Najczęściej w Polsce testosteron przyjmuje się w formie zastrzyków lub żelu. Zdarza się także, że tymczasowo lekarze przypisują tabletki, ale z przyczyn zdrowotnych nigdy na dłuższą metę. Osoby transmęskie przyjmujące testosteron na ogół nie stosują żadnych dodatkowych środków blokujących wydzielane przez organizm hormony płciowe - powinno to nastąpić samo, w konsekwencji leczenia testosteronem. Niektóre osoby stosujące testosteron, stosują natomiast środki mające zapobiec niechcianym efektów, jak np. nadmierne łysienie. Jeśli masz tego typu obawy, możesz zapytać o to swojego lekarza.

:::spoiler Kaj: o terapii testosteronem
{%youtube Wp2q28bvAGo %}
:::
:::spoiler Kaj: o zastrzykach
{%youtube P_owyewTvZQ %}
:::

## Efekty terapii hormonalnej

Przed zapisaniem hormonów, lekarz ma obowiązek poinformować Cię o wpływie terapii na twoje zdrowie. Aby wiedzieć czego się spodziewać, możesz się zapoznać z poniższymi tabelami efektów terapii hormonalnej, zapożyczonych ze [Standardów opieki (wersja 7)](https://www.wpath.org/publications/soc) autorstwa Światowego Stowarzyszenia Specjalistów ds. Zdrowia Osób Transpłciowych (WPATH).

### Tabele WPATH

:::spoiler Efekty terapii feminizującej


:::

:::spoiler Efekty terapii maskulinizującej


:::

:::spoiler Legenda
:::

### Materiały wideo

:::spoiler Angry Trans: 3 miesiące na T w żelu - porównanie głosu
{%youtube nUdGWuqzaPc %}
:::
:::spoiler Angry Trans: 10 miesięcy HRT
{%youtube 5dV_D1InHgU %}
:::
:::spoiler Oliwier: 3 lata na Testosteronie
{%youtube qvnDXuKePS4 %}
:::

## Blokery dojrzewania

Blokery są to leki zatrzymujące naturalne dojrzewanie, aby dziecko mogło upewnić się w swojej tożsamości, a lekarze mieli więcej czasu na obserwację i upewnienie się w dalszym kierunku leczenia. Jest to o tyle ważne, że część aspektów dojrzewania jest całkowicie nieodwracalnych, natomiast niektóre inne wymagają znaczących ingerencji chirurgicznych.

Przyjmowanie tzw. "blokerów" zatrzymuje wydzielanie hormonów płciowych, i tym samym odkłada w czasie rozwój drugorzędnych cech płciowych. Jest to praktyka stosowana bezpiecznie od dekad w u zbyt szybko rozwijających się dzieci, w związku z przypadłością zwaną przedwczesnym dojrzewaniem. W 2008 roku Towarzystwo Endokrynologiczne zatwierdziło stosowanie blokerów dojrzewania jako formę leczenia transpłciowych dzieci od 12 roku życia. Towarzystwo, z członkami w ponad 100 krajach, od tego czasu zadeklarowało, że leczenie to jest bezpieczne i efektywne. Od 2011 roku Światowe Stowarzyszenie Specjalistów(-tek) do spraw Zdrowia Osób Transpłciowych (WPATH) włączyło blokery dojrzewania do swoich wytycznych leczenie dysforii płciowej[^1].

:::warning

## Możesz ulepszyć ten tekst!

Masz czas, chęci i doświadczenia którymi chcesz się podzielić? Śmiało!

* Masz uwagi albo widzisz jakiś błąd?
* Znasz dodatkowe materiały i źródła, najlepiej po polsku?

**Do uzupełnienia są m.in.:**

* Szczegółowe informacje dotyczące różnych form przyjmowania hormonów
* Szczegółowe informacje o zastrzykach - co i gdzie kupić, jak zrobić itd.
* Materiały wideo dot. terapii transżeńskiej

Komentarze i propozycje zmian możesz zostawiać [tutaj](https://hackmd.io/@tranzycja/r1Yt95pJd).

:::

## Zastrzeżenia o autorstwie
:::info
W tekście wykorzystano znaczące fragmenty wpisu autorstwa Reza Sałajczyk - serdeczne podziękowania!
:::

[^1]: [PBS: Blokery dojrzewania poprawiają zdrowie psychiczne trans młodzieży](https://www.pbs.org/newshour/nation/puberty-blockers-may-improve-mental-health-transgender-adolescents)