###### tags: `tłumaczenie`
# 17. Jak działają hormony
**Jak działają hormony**

Jak już opisaliśmy w rozdziale *Przyczyny dysforii płciowej*, DNA każdego człowieka zawiera genetyczne instrukcje dla obu ciał - męskiego i żeńskiego, a to, który zestaw instrukcji zostanie użyty, jest kontrolowane przez hormony, które produkują twoje gonady. To zróżnicowanie jest całkowicie zależne od tego, czy posiadasz *gen SRY*, który w 6.-8. tygodniu ciąży uruchamia reakcję łańcuchową, w wyniku której zamiast jajników powstają jądra. Od tego momentu każda cecha płciowa ludzkiego ciała (pierwotna i wtórna) jest wynikiem działania hormonów, które te gonady produkują.

Jeśli produkują one estrogeny (głównie **estradiol**), wówczas narządy płciowe przekształcają się w srom, pochwę i macicę. Jeśli produkują androgeny (przede wszystkim **testosteron**), wówczas narządy płciowe przekształcają się w prącie i mosznę, przesuwając gruczoł Skene'a ku dołowi i powiększając go w prostatę. Różnicowanie kończy się tutaj aż do rozpoczęcia pokwitania, 9-10 lat później, a wszyscy wiemy, co robi dojrzewanie.

Więc jak to działa? Dlaczego komórki różnicują się w ten sposób? Cóż, zanim będziemy mogli to wyjaśnić, najpierw musimy wyjaśnić pojęcie receptora.

**Receptory hormonów**

W najprostszych słowach, receptor jest jak stacyjka w samochodzie (*czy nowe samochody nadal mają stacyjki z kluczykiem?*). Każda komórka ciała ma zestaw zamków, które aktywują różne funkcje w tej komórce. Są one jak przełączniki, które sygnalizują komórce, że powinna aktywować inną część swojej sekwencji genetycznej. Każdy receptor może przyjąć tylko pewne związki chemiczne, podobnie jak zamek może przyjąć tylko pewne klucze, a różne substancje chemiczne mają różne możliwości przekręcania klucza. Niektóre z nich mogą odpalić samochód, podczas gdy inne włączają tylko zapłon.

Zdolność substancji chemicznej do dopasowania się do receptora nazywana jest **powinowactwem** danego liganda do receptora i jest mierzona jako procent tego, jak prawdopodobne jest, że dana substancja chemiczna zwiąże się z receptorem w porównaniu z inną. Tak więc, na przykład, jeśli hormon B wiąże się tylko w 10% przypadków w stosunku do hormonu A, to mówi się, że ma 10% powinowactwo wiązania. Podobnie, zdolność substancji chemicznej do przekręcania klucza nazywana jest **zdolnością transaktywacyjną**. Związki, które pasują do receptora, ale nic nie robią, nazywamy **antagonistami**, związki, które są w stanie przekręcić klucz, nazywamy **agonistami**. Jeśli mogą one tylko trochę przekręcić klucz, to są nazywane **częściowymi** **agonistami**.

Możesz myśleć o antagonistach jak o bramkarzach w klubie. Stoją w drzwiach i uniemożliwiają przejście wszystkim innym, ale sami nie wchodzą do klubu. Większość antagonistów jest określana jako blokery. Różni się to od **inhibitora**, który jest związkiem spowalniającym reakcję chemiczną, lub **aktywatora**, który przyspiesza reakcję. W receptorach, inhibitor obniża zdolność receptora, powodując, że reaguje on mniej efektywnie na rzeczy, które wiążą się z receptorem, a aktywator zwiększa zdolność receptora, dzięki czemu reaguje on silniej, jak wzmacniacz.

W niektórych przypadkach hormon może funkcjonować jako inhibitor lub aktywator dla innego hormonu poprzez spowolnienie lub przyspieszenie jego działania w komórce. Na przykład, progesteron zwiększa aktywność komórek, dzięki czemu reagują one bardziej efektywnie na estrogeny i androgeny, a testosteron zwiększa zdolność transaktywacyjną receptorów dopaminy, więc mniej dopaminy jest potrzebne w mózgu dla tego samego efektu.

**Co to jest hormon**

Istnieją cztery główne rodzaje hormonów:

* **Aminokwasy**, takie jak melatonina, która kontroluje sen, lub tyroksyna, która reguluje metabolizm.
* **Peptydy**, takie jak oksytocyna i insulina, które są zbiorem aminokwasów.
* **Eikozanoidy**, które powstają z lipidów i kwasów tłuszczowych i wpływają głównie na układ odpornościowy.
* **Steroidy** są cząsteczkami sygnalizacyjnymi produkowanymi przez różne organy wewnętrzne w celu przekazywania informacji do innych organów w organizmie.

Dla celów tranzycji, ta ostatnia grupa jest tym, na czym nam najbardziej zależy, ponieważ wszystkie hormony płciowe są sterydami. Dzielą się one na siedem głównych kategorii:

* Androgeny
* Estrogeny
* Progestageny
* Glukokortykosteroidy
* Mineralokortykosteroidy
* Neurosteroidy
* Aminosteroidy

Pierwsze trzy z nich są tym, na czym nam najbardziej zależy, jeśli chodzi o terapię hormonalną. **Uwaga:** wszystkie istoty ludzkie, niezależnie od fenotypu, mają w swoim organizmie po trochu każdego z tych hormonów. To właśnie ich proporcje wpływają na budowę ciała.

**Androgeny**

Istnieje prawie tuzin różnych androgenów, ale te, na których nam najbardziej zależy to **testosteron** i **dihydrotestosteron**.

**Testosteron** jest podstawowym hormonem maskulinizującym ludzkie ciało i jest produkowany w nadnerczach, jądrach oraz w jajnikach (gdzie jest natychmiast przekształcany w estron i estradiol). Mówi zarówno komórkom mięśniowym, jak i kostnym, aby rosły, a w wyższych stężeniach sprzyja większej masie mięśniowej i gęstszej strukturze szkieletowej. Oznacza to również, że testosteron jest krytyczny dla zdrowia kości, ponieważ wpływa na dystrybucję wapnia w strukturze szkieletowej. Tak więc poważne uszczuplenie testosteronu może skutkować osteoporozą i kruchymi kośćmi. Testosteron odgrywa również ważną rolę w popędzie płciowym i libido, zachęcając do zachowań seksualnych w korze mózgowej.

**Dihydrotestosteron (DHT)**, który jest przekształcany z testosteronu w prostacie, skórze i wątrobie, odgrywa ważną rolę w rozwoju męskich narządów płciowych w okresie dojrzewania, wywołując przypadkowe erekcje oraz wzrost owłosienia twarzy i ciała. Paradoksalnie, DHT jest również tym, co powoduje łysienie typu męskiego, ponieważ odcina krążenie krwi w mieszkach włosowych na szczycie skóry głowy *(przepraszamy, transchłopaki, to miecz obosieczny)*. DHT wiąże się z receptorami androgenowymi dziesięć razy silniej niż testosteron, dlatego tak ważne jest wyeliminowanie go w procesie feminizacji.

**Estrogeny**

Istnieją cztery estrogeny: **estradiol**, **estron**, **estriol** i **estetrol**. Te dwa ostatnie są produkowane tylko podczas ciąży i są ważne dla zdrowia płodu, ale nie mają wpływu na proces tranzycji.

**Estradiol** jest hormonem feminizującym, ponieważ jest główną substancją sygnalizującą wzrost gruczołów sutkowych (tkanki piersiowej), a także dlatego, że zachęca do odkładania się tłuszczu w udach, biodrach, tyłku, klatce piersiowej i ramionach, podczas gdy zniechęca do odkładania się tłuszczu w okolicach brzucha, przez co tworzy bardziej krągłą sylwetkę. Estradiol promuje również zwiększoną produkcję kolagenu, co skutkuje bardziej miękką skórą i bardziej elastycznymi ścięgnami i więzadłami.

Rola estronu w organizmie jest zagadką w badaniach medycznych, ponieważ ma on znacznie niższe powinowactwo wiązania w porównaniu do estradiolu (0,6%) i bardzo niską zdolność transaktywacji (4%). Hormon ten nie wydaje się nic robić, po prostu pozostaje w strumieniu krwi. Ma jednak unikalną zdolność do przekształcania się w estradiol i z estradiolu za pośrednictwem grupy enzymów zwanej 17β-HSD, co sprawia, że idealnie nadaje się do funkcjonowania w organizmie jak zapas estrogenów.

Nowe badania zaczynają sugerować, że organizm może regulować całkowity poziom estradiolu poprzez uwalnianie HSD17B1, aby przekształcić estradiol w estron, oraz uwalnianie HSD17B2, aby przekształcić go z powrotem, jednak są to bardzo wczesne badania. Oba enzymy są produkowane w tkance piersiowej i mogą odgrywać rolę w obecności cyklicznych objawów przypominających miesiączkę u osób z estrogenami, które nie mają jajników, np. u kobiet trans.

**Progestageny**

Główną substancją progestagenną jest **progesteron**, który pełni liczne funkcje w organizmie i stał się ważnym składnikiem feminizującej terapii hormonalnej.

Jedną z największych ról, jaką odgrywa receptor progestagenowy, jest regulacja funkcji gonad (jajników i jąder). Podwzgórze jest gęsto usiane receptorami progestagenowymi i silnie reaguje na ich aktywację, zmniejszając produkcję GnRH, który następnie zmniejsza produkcję hormonu luteinizującego przez przysadkę mózgową.

LH jest tym, co każe jajnikom i jądrom produkować estrogeny i androgeny. LH i jego rodzeństwo - hormon FSH - odgrywają centralną rolę w owulacji, która jest kolejnym źródłem estrogenów w jajnikach. Tak więc, syntetyczne progesteny, substancje chemiczne, które dopasowują się do receptorów progestagennych, są często włączane do środków antykoncepcyjnych w celu hamowania owulacji. U osób AMAB *(Assigned Male At Birth, osoba uznana za mężczyznę przy narodzinach)*, progestageny są użytecznym narzędziem do blokowania produkcji testosteronu.

Innym rodzajem komórek, które są pełne receptorów progestagenowych, jest tkanka piersiowa. Progesteron odgrywa istotną rolę we wzroście i dojrzewaniu przewodów mlecznych w obrębie tkanki piersi. Podczas gdy niewiele formalnych badań zostało przeprowadzonych na temat wpływu progesteronu na rozwój piersi, anegdotycznie został on zaobserwowany szeroko w całej społeczności transfem, aby zapewnić znaczącą poprawę w pełności piersi. Dowiedziono również, że progesteron zwiększa przepływ krwi do tkanki piersi i sprzyja tworzeniu depozytów tłuszczu, co w obu przypadkach zwiększa rozmiar piersi.

Dodatkowo, progesteron poprawia sen, polepsza funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego, zwiększa ketogenezę (redukując poziom trójglicerydów), przyspiesza przemianę materii i zmniejsza ryzyko zachorowania na raka piersi.

**Mineralokortyksteroidy**

Mineralokortyksteroidy nie odgrywają żadnej roli w tranzycji, ale warto o nich wspomnieć ze względu na jeden główny hormon: **aldosteron**.

Aldosteron jest tym, co instruuje nerki, aby zatrzymać ekstrakcję wody z krwiobiegu. Jest on produkowany przez nadnercza w celu regulacji nawodnienia organizmu. *Dlaczego jest to tak istotne?*

Ponieważ jeden lek, który jest bardzo powszechnie stosowany w terapii hormonalnej osób transpłciowych jest niezwykle silnym antagonistą aldosteronu... **spironolakton**. Wiąże się on z receptorami mineralokortykosteroidów silniej niż aldosteron, ale nie aktywuje receptora. Po prostu go zatyka, uniemożliwiając nerkom otrzymanie sygnału, by przestały pobierać wodę.

To dlatego spirolakton sprawia, że ludzie tak dużo sikają.

> **Uwaga, uwaga**
>
> Dlaczego osobom transpłciowym AFAB *(Assigned Female At Birth, osoba uznana za kobietę przy narodzinach*) nie przepisuje się blokerów estrogenów obok testosteronu?
>
> Istnieją dwa oddzielne źródła estrogenów w żeńskim układzie rozrodczym. Jajniki zawierają tysiące pęcherzyków, struktur komórkowych, które produkują komórki jajowe. Przysadka mózgowa wytwarza **hormon luteinizujący (LH)** i **hormon folikulotropowy (FSH)**, który pobudza pęcherzyki do wzrostu w komórki lutealne. Komórki tekalne w pęcherzyku produkują testosteron, a komórki ziarniste wytwarzają enzym aromatazę, która przekształca testosteron w estradiol. Jest to pierwsze, ale nie główne źródło estrogenów.
>
> **Uwaga:** To właśnie dlatego PCOS powoduje, że jajniki produkują testosteron; torbiele jajników zaburzają produkcję aromatazy, więc testosteron nie zostaje przekształcony.
>
> Dwa tygodnie od początku cyklu miesiączkowego, podwzgórze nakazuje przysadce mózgowej wytworzyć skok LH i FSH, trzy do czterech razy silniejszy niż wcześniej w cyklu. Skok ten powoduje pęcznienie pęcherzyków jajnikowych aż do momentu, gdy jeden z nich pęknie, uwalniając komórkę jajową, po czym pozostałości pęcherzyka stają się strukturą zwaną **ciałkiem żółtym**. Ciałko żółte zaczyna produkować progesteron i znacznie więcej estrogenów, aby przygotować macicę na przyjęcie zapłodnionej komórki jajowej. To jest drugie źródło.
>
> Branie testosteronu powoduje, że podwzgórze dezaktywuje geny, które inicjują ten skok LH i FSH, więc pęcherzyki nigdy nie osiągają dojrzałości, owulacja nigdy nie zachodzi, a ciałko żółte nigdy nie powstaje, usuwając znaczące źródło estrogenów w jajnikach.
>
> *Więc nie, Reddit, to nie jest tylko "bo testosteron jest silniejszy", to dlatego, że jajniki są o wiele bardziej złożone niż jądra i łatwiej zakłócić ich pracę. Proszę, przestańcie rozpowszechniać te fałszywe informacje.*