###### tags: `tłumaczenie`
# 15. Przyczyny dysforii płciowej
**Co jest przyczyną niezgodności płciowej?**

Mówiąc wprost: nie wiemy, nie na pewno. Nauka i współczesna psychologia dowiodły, że nie jest to spowodowane wychowaniem; nikt nie staje się transpłciowy, tożsamość płciowa jest wrodzona, utrwala się zanim jeszcze wyjdziemy z łona matki. Okazuje się również, że czasami jest to dziedziczne; transpłciowi rodzice mają większe prawdopodobieństwo posiadania transpłciowych dzieci, a wiele razy zdają sobie z tego sprawę w odwrotnej kolejności. Dziecko ujawnia się rodzicowi, a to pomaga rodzicowi uświadomić sobie, że on również może się ujawnić.

Oto elementy, które, jak się uważa, wpływają na tożsamość płciową. Nie oznacza to, że definiują one tożsamość płciową, ani że w pełni określają czyjąś płeć, ponieważ tak wiele aspektów płci ma charakter kulturowy i społeczny. Żaden z tych aspektów nie jest konieczny do określenia tożsamości danej osoby, żaden nie jest ustalony w sztywny, niezmienny sposób.

Jeśli oglądaliście Park Jurajski, to być może pamiętacie tę scenę:


> „WU: Zarodki wszystkich kręgowców są początkowo płci żeńskiej. Żeby powstał samiec, potrzebny jest dodatkowy hormon, po prostu go nie dajemy.”

To nie jest science fiction, choć na potrzeby filmu zostało to bardzo uproszczone.

Gonady u płodów ludzkich rozwijają się początkowo w stanie dwupotencjalnym, co oznacza, że mogą stać się albo jajnikami, albo jądrami. Gen SRY na chromosomie Y uwalnia białko zwane **czynnikiem determinującym jądra** (*Testis Determining Factor - TDF*). Białko to rozpoczyna reakcję łańcuchową przez wytworzenie **SOX9** (inne białko), co powoduje, że komórki gonadalne przekształcają się w komórki Sertoliego i Leydiga, które tworzą jądra. Jeśli TDF nie jest wytwarzany lub jego działanie jest zakłócone, komórki gonad przekształcają się w komórki tekalne i pęcherzyki jajnikowe, z których zbudowane są jajniki.

Po uformowaniu, jądra zaczynają produkować testosteron, co zazwyczaj zaczyna się w 8. tygodniu ciąży i trwa do 24. tygodnia. Ten wyrzut hormonu, w połączeniu z innym hormonem pochodzącym z łożyska, jest odpowiedzialny za rozwój penisa i moszny. Formowanie genitaliów rozpoczyna się około 9. tygodnia i staje się zauważalne w 11. tygodniu. Jeśli przypływ hormonów nie następuje lub organizm nie reaguje na nie (jak w przypadku zespołu niewrażliwości na androgeny), wówczas genitalia formują się w srom, pochwę i macicę.

Jeśli proces ten zostanie zakłócony, może dojść do powstania zróżnicowanych genitaliów, co zdarza się u osób interpłciowych. Często jest to częściowy rozwój, gdzie zewnętrzne narządy płciowe tylko częściowo się formują, ale funkcjonalne gonady nadal istnieją. Czasami dziecko przychodzi na świat z w pełni funkcjonalnymi męskimi lub żeńskimi narządami płciowymi, ale niedopasowanymi gonadami. Czasami białko TDF nie uwalnia się i u płodu powstają całkowicie funkcjonalne żeńskie narządy rozrodcze, pomimo obecności chromosomu Y.

Jest to znane jako **zespół Swyera**, a nieznana liczba kobiet może doświadczać tego stanu. W 2015 roku kobieta XY z zespołem Swyera, która urodziła się bez jajników, z powodzeniem nosiła i urodziła dziecko za pomocą IVF. Zazwyczaj zespół Swyera skutkuje całkowicie niefunkcjonalnymi jajnikami, ale w 2008 roku znaleziono kobietę z zespołem Swyera, która przeszła przez okres dojrzewania, miesiączkowała regularnie i miała dwie ciąże bez asysty medycznej. Jej przypadek nie został odkryty do czasu, gdy okazało się, że zespół Swyera występuje też u jej córki.

Faktem jest, że ogromna większość populacji nigdy nie została przebadana pod kątem kariotypu genetycznego, więc nie wiemy, jak częste są takie przypadki. W jaki sposób wpływa to na tożsamość płciową? Cóż, dokładnie ten sam proces, który powoduje różnicowanie się zewnętrznych narządów płciowych, zachodzi również w mózgu.

**Podział mózgu**

Mózg prenatalny zaczyna się naprawdę rozwijać dopiero między 12. a 24. tygodniem życia. Kora mózgowa, cienka zewnętrzna warstwa mózgu, która zawiera większość tego, co uważamy za świadomość, rośnie znacząco w tych okresach czasu. Wcześniej, struktura obecna jest bardziej jak rusztowanie podstawowych części układu nerwowego niezbędnych do funkcjonowania organizmu. Pierwotne bruzdy (zmarszczki w korze mózgowej, które pozwalają na większą powierzchnię) zaczynają się tworzyć w 14. tygodniu, długo po tym, jak rozwinęły się genitalia.

Wielokrotnie potwierdzono w badaniach MRI, że istnieją niewielkie, ale znaczące różnice pomiędzy mózgami cis-mężczyzn i cis-kobiet, różnice, które pokrywają się z tożsamością płciową osób transpłciowych biorących udział w badaniu. Uwaga, nie oznacza to, że każdy, kto ma te różnice, będzie miał taką płeć, ponieważ tożsamość płciowa nie jest taka prosta, ale dostarcza dowodów na to, że istnieje wyraźna różnica w męskich i żeńskich mózgach. Istnieją również dowody na to, że mózgi mogą mieć mozaikowe kombinacje tych różnic, co może mieć miejsce w przypadku osób niebinarnych.

Zmiana poziomu testosteronu u płodu po 11. tygodniu może bezpośrednio wpłynąć na maskulinizację kory mózgowej, jak również na zmiany w innych częściach struktury mózgu. Zostało to wielokrotnie zbadane w badaniach nad dziećmi z CAH (*wrodzony przerost nadnerczy*) i CAIS (*zespół całkowitej niewrażliwości na androgeny*).

> "Stwierdziliśmy istotny związek pomiędzy testosteronem płodowym a zróżnicowanym płciowo zachowaniem podczas zabawy zarówno u dziewczynek, jak i u chłopców."
>
> Testosteron płodowy prognozuje zróżnicowane płciowo zachowania w dzieciństwie u dziewcząt i chłopców.

Nadmiar testosteronu w organizmie matki w drugim trymestrze ciąży może (i powoduje) maskulinizację mózgu u płodu zewnętrznie żeńskiego, a zakłócenia w produkcji lub poborze testosteronu mogą (i powodują) feminizację mózgu u płodu zewnętrznie męskiego. Zakłócenia te nie muszą być również pochodzenia zewnętrznego. Każda liczba mutacji genetycznych może spowodować, że mózg będzie reagował inaczej na testosteron.

W dość dużym badaniu osób transpłciowych opublikowwanym w 2018 r. znaleziono kilka kluczowych genów, które statystycznie częściej były wydłużone wśród kobiet trans (dłuższe, bo mające więcej powtarzających się fragmentów). Indywidualnie te geny mogą nie mieć wpływu na tyle silnego, aby spowodować nieprawidłowe działanie maskulinizacji, ale zbiorowo absolutnie mogą zmniejszyć zdolność mózgu płodu do maskulinizacji. Wszystkie te geny są przekazywane z rodzica na dziecko, co uwiarygadnia tendencję rodziców trans do posiadania dzieci trans.

**Płeć jest biologiczna**

Niestety, zachodnie społeczeństwo aktywnie przeciwdziała głębszemu zrozumieniu płci. Starożytne cywilizacje dobrze to rozumiały, ale kolonializm wymazał je z mapy. 100 lat temu naukowcy w Niemczech aktywnie studiowali medycynę transpłciową i dokonali niezwykłych postępów, dopóki naziści nie spalili wszystkiego w 1933 roku. Konserwatywne i faszystowskie naciski we współczesnych czasach utrudniają postęp w opiece zdrowotnej nad osobami transpłciowymi, kiedy tylko jest to możliwe.

Mimo to, postęp jest kontynuowany, a co kilka lat dowiadujemy się nieco więcej.

To, co wiemy na pewno, to fakt, że nie jest to stan psychologiczny, nie jest to coś spowodowanego traumą lub jakimkolwiek wpływem zewnętrznym, nic nie może uczynić osoby transpłciowej. To dzieje się w łonie matki i nie jest to coś, co osoba może wybrać, aby być, tak jak nie może wybrać swojej rasy lub koloru oczu. Nie ma to nic wspólnego z orientacją seksualną, nie ma to nic wspólnego z dziwactwami czy fetyszami, nie ma to też nic wspólnego z wpływami społecznymi rodziców czy rówieśników. Dzieci transpłciowe są tak samo silne w swojej tożsamości jak dzieci cispłciowe.